Van Volxem: Perfectie bestaat. De comeback van de Saarwijnen

Beeld: Van Volxem, Wiltingen

De Saarwijnen weer op de kaart zetten zoals 100 jaar geleden, oftewel: tussen de Romanée-Conti, Cheval Blanc en Yquem – toen zelfs voor veel hogere prijzen dan die paradepaardjes… Laten we hopen dat het zó een vaart nou ook weer niet loopt met de sprookjesachtige rieslings van het historische Weingut Van Volxem. Maar: ‘Als het potentieel van de Duitse wijnen, van de Saarwijnen weer ontdekt wordt, dann haben wir es geschafft,’ aldus eigenaar Roman Niewodniczanski. Deze selectie Van Volxem wijnen is vanaf nu te koop in Nederland.

Legendarisch

In het jaar 2000 begon in het plaatsje Wiltingen, gelegen langs de kronkelende Saar in het zuidelijke Moezelgebied vlak bij Trier en Luxemburg, een nieuw hoofdstuk in het epos van het legendarische Weingut Van Volxem. In de 3e eeuw plantten de Romeinen hier al druivenstokken op de leisteenhellingen van de latere grand cru’s Gottesfuss en Scharzhofberg (ja, inderdaad, die van Egon Müller, de duurste witte wijn ter wereld). In de 11e eeuw herontdekten monniken de plek en vanaf de 16e eeuw was dit het domein van de Luxemburgse jezuïeten. Na de Franse Revolutie werd het kerkelijk bezit onteigend en verkocht. Zo kwam het in handen van de visionaire wijnmaker Gustav van Volxem, die het domein naar de absolute wijn-wereldtop bracht. Rond 1900 prijkten zijn wijnen op de grote wijnkaarten der aarde, voor astronomische prijzen…



Bitte ein Riesling

Roman Niewodniczanski nam in 2000 het historische Weingut Van Volxem in Wiltingen over, ging er wonen en herstelde het in (meer dan…) oude luister. Hij is een telg uit de Bitburger-familie, van de beroemde bierbrouwerij in Bitburg, op 30 kilometer van Trier. En, even voor het plaatje: 2.05 meter lang, met viking-achtige gelaatstrekken en lichaamsbouw, haar in een staart, hoogst intelligent, leergierig en hyperactief. Hij werkt, ondersteund door managing director en wijnmaker Dominik Völk, als een missionaris aan het opnieuw naar de wereldtop brengen van de witte Moselwijnen, vooral die uit ‘zijn’ koele Saarregio. Met buurman Egon Müller als lichtend voorbeeld. Hoewel: waar Egon Müller beroemd is om zijn edelzoete (botrytis)rieslings, is droge riesling het speerpunt van Roman.

Filigraniteit

97% van de druiven in Roman Niewodniczanski’s 80 hectare aan steile wijngaarden bestaat uit riesling. De bodem wordt gedomineerd door leisteen (zowel blauw, grijs als het zeldzame rood), die de warmte van de zon goed opvangt en vasthoudt. Omdat het in de Saar gemiddeld 2 graden koeler is dan in de rest van de Mosel, is er een nog langer rijpingsseizoen waarin de druiven al hun subtiele aroma’s langzaam kunnen ontwikkelen. De oogst begint pas laat in oktober. Roman vergelijkt die langzame rijping met het koken/garen op lage temperatuur: zo blijven de aroma’s het mooist bewaard. Bovendien zorgt dit voor licht verteerbare wijnen, bescheiden qua alcohol. Ook in het zonnige 2015 overstijgen de wijnen de 12% niet, mede dankzij de mooie (droge!) koele herfst die erop volgde. En je kunt je al iets voorstellen bij het spannende zurenspel van de rieslings uit dit koelste deel van de Mosel: hier wordt die beroemde ragfijne ‘filigraniteit’ tot hogere kunst verheven…

Uniek

De USP’s van Van Volxem: in de eerste plaats het terroir van de wijngaarden. Veel wijnbergen behoren tot de grand cru’s uit de ‘Lagenklassifikation‘ van 1868. De bodem, ligging en het klimaat zijn perfect voor riesling: Schiefer (leisteen, dat zorgt voor die typerende ‘minerale’, vuursteenachtige toets) in combinatie met kwartsiet, steil, op het zuiden gericht, zonnig doch koel. Lagen zoals de Scharzhofberg, Gottesfuss, Klosterberg, Wiltinger Kupp en Geisberg (het nieuwste project van Roman).

De andere sleutel tot kwaliteit zijn oude rieslingstokken; en dan niet alleen oud, maar zelfs ongeënt, oftewel wurzelecht. Dat kan op leisteen omdat de druifluis/phylloxera hier niet in kan aarden. Van het totale aantal stokken is 50% rasecht, zonder Amerikaanse onderstok. De gemiddelde leeftijd van de planten is 40 jaar, maar in de Grosse Lagen zijn er uitschieters naar 120 en zelfs 133 jaar! Ook de jongere stokken hebben bij Roman de alte Rebengenetik: stokken met dezelfde genetica als de oude, door die laatste via sélection massale te vermenigvuldigen. Deze stokken hebben minder groeikracht dan de ‘moderne’ – een effect dat nog versterkt wordt door de schrale, steile leisteenhellingen – en daardoor opvallend kleine bessen met geconcentreerde aroma’s.

De luchtige trossen zijn minder schimmelgevoelig, waardoor er zonder botryticide in de wijngaarden gewerkt wordt. Wel met het obligate kopersulfaat, maar in ‘homeopathische’ doseringen (250 gram koper op 1000 liter water). Alle druiven worden met de hand geplukt, waarbij men drie selectierondes door de wijngaarden maakt. Elke dag zijn hier 38 mensen op de Weinbergen aan het werk.

Natuurlijke werkwijze

Naast de unieke Lagen en Rebengenetik onderscheidt Van Volxem zich met een natuurlijke werkwijze in de kelder. Sinds 2010 wordt er, op minimaal zwavel na, niets aan de wijn toegevoegd. Zo wordt er niet geklaard en ziet men, behalve temperatuurregulering, af van moderne technieken. De vergistingen (van de stille wijnen) zijn 100% spontaan, met de wilde, druifeigen gisten. Fermentaties die vele maanden duren. Het gaat hier dus om echte terroirwijn, pure Saarwijn… in een rustige (leise noemt Roman het zelf), minerale en filigranen stijl, met veel expressiviteit en structuur/grip dankzij de kleine vruchten, die meer concentratie en (verhoudingsgewijs) schiltannines hebben. Door de rijping op groot Holzfass verzachten de aanwezige tannines. Het resultaat: prachtige, harmonieuze slow wines met veel fruitexpressie, structuur, finesse en elegantie, filigranen zuren, een bescheiden alcoholgehalte en flink bewaarpotentieel.

Geen Beaujolais of Cloudy Bay

En een laatste, niet onbelangrijk unique selling point van Van Volxem: het verleden. De wijnen worden gebotteld op de unieke ranke, blauwe (!) fles die ook in het roemruchte verleden door het wijngoed werd gebruikt. Momenteel wordt zelfs een tot op de gram en millimeter exacte kopie van de fles uit 1879 voorbereid. Alleen de Weissburgunder, de Bourgondische Windvogt (weissburgunder op 100% nieuw Eifel-eikenhout) en de 1900 Sekt (5 jaar sur lie) gaan in andere, bijpassende flessen. De indrukwekkende ‘instap’ Schiefer Riesling is de enige met een schroefdop.

Roman vindt dat wijnen – ook de witte! – tegenwoordig veel te jong gedronken worden. Hij verwijst naar de wijnen uit Mosel, Rheingau, Bourgogne en Bordeaux aan het begin van de 20^e eeuw; die werden toen pas een jaar of drie na de oogst op de markt gebracht, zodra ze wat rijper, zachter en geïntegreerder waren. ‘Dat is hoe ik wil werken. Beaujolais is niet onze stijl, Cloudy Bay ook niet,’ vertelt hij begeistert.

Hij wil de traditie volgen, die hier begon met de Romeinen. De Mosel was het eerste gebied in Duitsland waar zij wijnbouw bedreven, op de steile leisteenhellingen. De Romeinen stichtten in het zuidelijke deel van het gebied, waar de Mosel zich splitst in de rivieren Saar en Ruwer, de oudste stad van Duitsland: Trier. In de vele eeuwen die volgden, lieten de Gotiek, Renaissance en Barok hier allemaal hun sporen na. De oeroude Dom van Trier is de oudste kerk in het land, vanaf 326 gebouwd als Romeinse basiliek door de eerste christelijke keizer Constantijn de Grote.

Scharzhofberg als Montrachet

Roman is een romanticus. Hij is trots op zijn regio en voelt het als zijn missie om die terug te brengen naar de gloriedagen van weleer, toen Mosel, Saar en Rheingau bijna synoniem waren voor Grand Cru. Hij laat in zijn statige proefkamer antieke wijnkaarten zien van de sjiekste hotels rond 1900, zoals het Ritz Carlton in New York. Toen werd voor Mosel- en Saarrieslings zoals de Scharzhofberger tot wel drie maal zo veel neergeteld als voor de duurste Bordeaux en Bourgognes. Duitse Sekts waren in die tijd de Champagnes, Scharzhofberg was als Montrachet…. Toen volgden twee wereldoorlogen en een zware economische crisis, die ook de Duitse wijn in crisis brachten. Roman wijst op de desastreuze impact van de Holocaust: de meeste wijnhandelaren, juist in premiumwijnen, waren Joods… In Duitsland maar ook in de Europese afzetlanden werden zij weggevaagd, wat de ondergang van de handel in Duitse wijn betekende. In de periode van wederopbouw na 1945 bleef de Mosel achter vanwege de steile, arbeidsintensieve en daardoor te dure wijngaarden, waardoor juist dit gebied het aflegde toen bijvoorbeeld Pfalz en Rheingau weer opkrabbelden.

Doornroosje

Nu, een eeuw later, is de Mosel uit haar 100 jaar durende Doornroosje-slaap gewekt. Steeds meer (jonge) wijnmakers (denk aan succesverhalen als die van Markus Molitor en Ernst ‘Dr.’ Loosen) zijn de afgelopen decennia de uitdaging aangegaan om wijn te maken van de kwalitatief allerbeste Steillagen. 32 wijnmakers in het Mosel-Saar-Ruwer-gebied zijn aangesloten bij de prestigieuze VDP (alleen de Rheingau blijft ze daarin iets voor) en 34 bij de fameuze lokale Bernkasteler Ring. ‘Als het potentieel van de Duitse wijnen, van de Saarwijnen weer ontdekt wordt, dann haben wir es geschafft,’ vertelt Roman bevlogen. Het terug op de kaart zetten van de Saarwijn is Romans levenswerk. En dat gaat hem lukken, wat zeg ik: het is al gelukt wat mij betreft! Maar laten we hopen dat het qua prijzen zó een vaart nu ook weer niet loopt met die sprookjesachtige wijnen van hem…

Tip: investeer in topjaar 2015. De Van Volxem wijnen zijn nu nog betaalbaar en hebben een enorm bewaarpotentieel, vooral die van de Grosse Lagen. (De Geisberger uit 1971, een oogstjaar dat net zo geprezen is als 2015, die Roman opentrok was nog steeds fenomenaal). Over 1, 5, 10 of 20 jaar zul je me dankbaar zijn, mark my words 😉

Via QV Select (onderdeel van Wijnimport J. Bart) zijn sinds kort de volgende wijnen van Van Volxem ook voor de consument verkrijgbaar:

Schiefer Riesling 2015: de basiswijn, tevens het visitekaartje van Van Volxem. Langzaam, spontaan vergist, niet geklaard. Deze wijn=fruit! Zeer open stijl; in zowel geur, smaak als lange afdronk knallen de perzik, appel en peer, ondersteund door rijpe, levendige zuren en mineraliteit. Mooie concentratie en finesse (mede dankzij de typerende kleine bessen van de alte Rebengenetik). Een droom van een Einstiegwein. In de klassieke slanke blauwe fles, maar dan met schroefdop. Gastronomisch veelzijdig, maar ook een perfecte aperitiefwijn. Om nu te drinken, hoewel ook bewaren loont, zo bleek uit de mooi ontwikkelde 2011 (warm jaar) die Roman hierna schonk. €13,25

Saar Riesling 2015: Van stokken ouder dan 30 jaar, deels op houtfoeder vergist (spontaan, geen malo) en gerijpt. Krachtig, jong en toch al aromatisch (wit fruit!) in de neus; vol en rond, bijna romig in de mond, fijne zuren. Body, sap en weer die lang aanhoudende, zuivere afdronk. Rins en rijp maar met een bescheiden 12% alcohol en een droge finish. Tijdens de proeverij liet Roman ons ook de 2010 (koel jaar) proeven, die zich nog steeds prachtig jong en fris toonde, maar met fijne zachte, romige ontwikkelingstonen. De perfect geslaagde 2015 kan tot wel zo’n 10 jaar flessenrust hebben; een prachtige wijn om door de jaren heen de ontwikkeling van te volgen. €16,75

Rotschiefer Riesling Kabinett 2015: Feinherb in Saar-stijl, d.w.z. net wat lichter en strakker, want koeler, dan de overige Mosel. Oftewel: een bijzonder delicate en lichtvoetige versie van de klassieke Kabinett-wijn met wat classy restzoet, ondersteund door rijpe, ragfijne ‘filigranen’ zuren… De druiven zijn afkomstig van ijzerrijke rode leisteen uit de Grosse Lagen van Wiltingen: Gottesfuss, Kupp en Klosterberg. De wijn is licht en aromatisch met een verfijnd fruitparfum. In de mond een prachtige balans van zoetzuur, strak, rond, elegant. De aroma’s zinderen nog lang na in de afdronk. Zeer complete, delicate wijn. Schot in de roos bij Aziatische gerechten, van zoetzuur tot pittig gekruid. Ook een klassieke match met roodflorakaas. €16,75

De gehele serie van Van Volxem krijgt van mij – en tevens unaniem van de rieslingexperts met wie ik via het Deutsches Weininstitut bij Roman op bezoek was – een hoge tot zeer hoge waardering. Stuk voor stuk zijn het wijnen die overtuigen door hun klassieke schoonheid: ze zijn terroirgetypeerd en zuiver, hebben expressief fruit, diepte, structuur en spanning, een filigranen zurenspel, würzige mineraliteit en finesse. In zekere zin: door hun perfectie. Dat zijn grote woorden, en die zijn hier op hun plaats. De (spannende!) gastronomische inzetbaarheid is nog een extra vermelding waard.

Vanaf oktober zullen de volgende toppers, waaronder twee Grosse Gewächse (om te bewaren!), ook via de website van QV Select verkrijgbaar zijn:

2015 Van Volxem Alte Reben Riesling

2015 Van Volxem Volz Riesling Grosses Gewächs                     

2015 Van Volxem Goldberg Riesling Grosses Gewächs 

2015 Van Volxem Weissburgunder

Meer weten over Mosel en Saar als wijnreisbestemming? Lees mijn artikel ‘Hollywood an der Mosel’ in de nieuwe WINELIFE!