In mijn column in de nieuwe WINELIFE (thema: Wild) schrijf ik over wijnen waar mensen wild – lees: beregeil – van zouden worden… Om witte port (niet de rode dus, waarvan je dat misschien eerder zou verwachten) hangt de grootste aura van lustopwekkendheid. Ook glühwein staat als afrodisiacum bekend. Van oudsher al: ‘hippocras’ heette die middeleeuwse medicinale drank van gezoete rode wijn met kruiden als gember en kaneel, vernoemd naar de Griekse geneeskundige Hippocrates. Ik kreeg twee mooie witte ports, beide van ’s werelds oudste porthuis Kopke, toegestuurd en heb ze uitgebreid geproefd.
Port is een versterkte wijn uit het noorden van Portugal, van druiven die verbouwd worden langs de Douro-rivier. De Douro-vallei is al vanaf 1756 een beschermd/afgebakend wijngebied en daarmee de oudste appellatie ter wereld. Naast ‘gewone’ rode en witte wijn wordt hier vooral de beroemde rode, witte en – sinds enkele jaren – rosé port gemaakt. In rode (en rosé) port gaan lokale Portugese druiven als de Touriga Nacional, Touriga Francesa/Franca, Tinta Roriz (Tempranillo), Tinta Barroca, Tinta Cão, Bastardo (Trousseau in Frankrijk) en de Trincadeira/Tinta Amarela. Belangrijke druiven voor witte port zijn de Gouveio, Malvasia Fina, Viosinho, Rabigato Branco en Folgasão.
Het procedé voor het maken van zoete portwijn is dat de vergisting van de druiven wordt gestopt door er alcohol aan toe te voegen. Daardoor blijven er natuurlijke suikers in de wijn behouden. In het geval van droge port laat men de druiven verder doorvergisten tot vrijwel alle suikers zijn omgezet in alcohol, en wordt dan pas extra alcohol toegevoegd. Het alcoholpercentage van port ligt tussen de 18 en 22%. Leuk weetje: bij de meeste goede portwijnen worden de druiven nog steeds getreden met de voeten, iets wat tegenwoordig zeldzaam is.
Er zijn allerlei portsoorten: ruby, tawny, vintage, colheita… om een paar bekende te noemen. Ruby en tawny zijn de ‘basis’ porttypes en die zijn er in allerlei kwaliteiten.
Ruby’s hebben kort op hout (soms overigens niet eens op hout, maar op RVS of beton) gerijpt en vervolgens nog een tijd op fles, in totaal minimaal drie jaar. Ze zijn mooi rood van kleur.
Tawny’s zijn langer op eikenhout gerijpt: minimaal 3,5 jaar, vaak nog veel langer – en bovendien op kleiner hout – en daardoor meer geoxideerd. Ze zijn daardoor wat bruiniger van kleur (‘taankleurig’). Een vintage port kun je zien als een hele mooie ruby-variant die lange tijd op fles gerijpt heeft. Een colheita is een mooie, extra lang op hout gerijpte tawny-variant.
Een vintage port is altijd gemaakt van druiven uit één goed oogstjaar afkomstig uit de beste wijngaarden van de wijnboerderijen oftewel quinta’s. Het is een port die enige tijd (vaak 2 à 2,5 jaar) op eikenhout is gerijpt en vervolgens heel lang op fles verder kan rijpen (maar net als een ruby na opening van de fles zeer beperkt houdbaar is!).
Een colheita port is een lang gerijpte (minimaal zeven, maar vaak vele tientallen jaren op eikenhout) tawny port gemaakt van de beste druiven uit één oogstjaar. Colheita betekent dan ook oogst.
En nu: op naar mijn witte ports – de spanning stijgt! Ga ik hier inderdaad wild van worden, is witte port inderdaad ‘an erotic experience in a bottle’? Onderstaande witte ports zijn als een tawny gevinifieerd, oftewel hebben lange houtrijping ondergaan.
De bekende handbeschilderde fles van Kopke. Witte port, droog tot medium-droog, gemaakt van Malvasia Fina, Viosinho en Gouveio, met 8 jaar houtrijping en 21% alcohol. Het is een tawny, dus je kunt ’m vanwege zijn oxidatieve stijl na opening ook nog wel een tijdje (zeker wel een maandje) bewaren in de koelkast. Koelkast-koel serveren.
Proefnotitie:
Donker amberkleurig: oranjebruin, de kleur van barnsteen.
In de neus: Rum-rozijnen! Denk aan malaga-ijs, chipolatapudding, boerenjongens…
Smaak: Droog, maar is het net niet helemaal. Tussen dry en medium dry in, zou ik zeggen. Heeft precies de perfecte hoeveelheid restzoet om een allemansvriend te zijn. Geen plakkerigheid in de mond of op de tanden, maar net off-dry. Nootachtig, stroachtig, mooi licht geoxideerd en met een klein oppeppertje van zoetzure, rinse appelstroop. Zacht in de mond met een lange afdronk van gebrande noten, dadels, rozijnen en karamel.
Genieten is dit. Bij kaasjes, als aperitief bij borrelhapjes, bij (niet al te zoete) desserts met noten, gebakken appel of chocola en ik heb ook visioenen met foie gras.
Of om gewoon even mee te mijmeren of te ontspannen zonder eten erbij, ijsblokje mag.
Geen geld voor zo’n prachtproduct: €13,95 bij Het Wijnkasteel
PS: Met een scheut tonic erbij wordt deze witte port een soort Rivella voor volwassenen: Portonic. Een GT met port ipv gin. Een kruidig drankje, en om in glühwein- of wintersportsferen te blijven: een soort Almdudler. Behoorlijk zoet (ook met relatief droge port), dus ijs is hierbij gewenst…
Een witte blend van Malvasia Fina, Sercial, Côdega en Gouveio, 10 jaar gerijpt op eikenhouten vaten en met 20% alcohol, in de iconische handbeschilderde Kopke-fles. Koelkast-koud serveren. Net als de vorige is dit een tawny, in oxidatieve stijl, dus je kunt ’m na opening nog zeker wel een maand bewaren in de koelkast.
Proefnotitie:
Amberkleurig, oranjebruin, een fractie lichter van kleur dan de droge variant hiervoor.
In de neus: rozijnen, iets van jodium en advocaat/eierlikeur…
Smaak: Lichtzoet, zeker niet plakkerig. Mooie zoet-zuurbalans, heeft frisheid. Zacht en aangenaam in de mond. De 20% alcohol houdt zich mooi op de achtergrond.
Mooie harmonieuze afdronk van noten, vijgen en butterscotch.
Precies die perfecte, ronde, witte port waar je op hoopt als je er eentje bestelt.
Prachtige klassieke, rijke smaak. Drinkt heerlijk weg. Erg mooi op zichzelf, of bij allerlei soorten kazen, ook blauwschimmels. En ik krijg die foie gras maar niet uit mijn hoofd…
€21,70 bij Het Wijnkasteel (ook in halve fles van 37,5cl in houten Kopke kistje voor €15,20)
Per juni 2016 is aan dit Kopke White Port assortiment nog een premium witte port toegevoegd:
2003 was een uitzonderlijk goed oogstjaar en dat betekent dat er dat jaar vintage en colheita portwijnen geproduceerd mochten worden, van alleen druiven uit dat ene topjaar. Een vintage port rijpt relatief kort op hout en lang op de fles, een colheita rijpt juist lang op eikenhout (minimaal 7 jaar) en is bedoeld om na botteling meteen te drinken (en na opening overigens nog wekenlang in de koelkast bewaren, dit in tegenstelling tot een vintage). Deze 2003 heeft er derhalve zo’n 12,5 jaar vatrijping op zitten.
Proefnotitie:
Ook deze witte colheita tawny port is door de lange houtrijping amberkleurig.
In de neus ruik je brandy- en rumachtige tonen, chipolatavruchtjes, maraschinokers en amandelbitterkoekjes.
In de mond is hij krachtig maar toch zacht, rond en boterig, met aroma’s van krenten, gedroogd citrusfruit en amandel. Zoet maar niet plakkerig.
De afdronk is lang en notig (amandelmarsepein!) met een mooie zoet-zuurbalans, en toont ook nog wat gedroogde zuidvruchten, met name dadels.
Een voluptueuze, zachte en spannende premium witte port, €20,95 voor een halve fles van 37,5cl bij Het Wijnkasteel
En nu, mijn conclusie:
Ik moet zeggen: die witte portwijn geeft inderdaad een warm, roesachtig, gevoel. In hoofd, hart én onderbuik/-lijf. Absoluut een ander effect dan bier of witte wijn – warmer en zwaarder. Ontspannen, lekker loom en relaxed. Dieper, lomer en warmer ook dan rode wijn… een beetje zoals glühwein, dat trouwens ook bekend staat als lustopwekkend drankje (zie mijn column in WINELIFE). ‘It warms the loins’, ja, absolutely. Hoe dat werkt? Natuurlijk gewoon de verdovende werking van die 20% alcohol, maar er is nog iets anders, net als bij glühwein. Een warm, gloeiend gevoel – vooral in het onderlijf. Dat is het. Lekker hoor.
Wees de eerste om te reageren